Mediaxeberleri.az
    
  • Xalq artisti Prezidentin fərdi təqaüdünə layiq görüldü: "Ən xoşbəxt günlərimdən biridir"
    Xalq artisti Prezidentin fərdi təqaüdünə layiq görüldü: "Ən xoşbəxt günlərimdən biridir"
  • 
  • Adınıza kredit götürürlər, bank necə məsuliyyət daşımır?
    Adınıza kredit götürürlər, bank necə məsuliyyət daşımır?
  • 
  • Goranboy və Göygölə dolu düşdü
    Goranboy və Göygölə dolu düşdü
  • 
  • Hacıqabul RİH-in 100 minlik tenderi ləğv edildi
    Hacıqabul RİH-in 100 minlik tenderi ləğv edildi
  • 
  • Azərbaycanda övladlığa götürülən qız anasını evdən çıxardı - VİDEO
    Azərbaycanda övladlığa götürülən qız anasını evdən çıxardı - VİDEO
  • 
  • Musiqi müəllimlərinin NƏZƏRİNƏ - Növbəti mərhələ başlayır
    Musiqi müəllimlərinin NƏZƏRİNƏ - Növbəti mərhələ başlayır
  • 
  • Neft bahalaşmaqda davam edir
    Neft bahalaşmaqda davam edir
  • 
  • Ağstafanın icra başçısı növbəti səyyar qəbul keçirdi - FOTOLAR
    Ağstafanın icra başçısı növbəti səyyar qəbul keçirdi - FOTOLAR
  • 
  • Qazaxda Beynəlxalq Ailə Gününə həsr olunmuş tədbir keçirilib
    Qazaxda Beynəlxalq Ailə Gününə həsr olunmuş tədbir keçirilib
  • 
  • “QIRMIZISAQQALLAR ŞURASI”... - Ağsaqqallar Şurası rəhbərliyinin İmişlidəki tədbirdən xəbəri olubmu? + VİDEO
    “QIRMIZISAQQALLAR ŞURASI”... - Ağsaqqallar Şurası rəhbərliyinin İmişlidəki tədbirdən xəbəri olubmu? + VİDEO
  • 
  • Tanınmış ilahiyyatçıdan valideynlərə ÇAĞIRIŞ: Oğlan övladlarınızı sünnət etdirməyin!
    Tanınmış ilahiyyatçıdan valideynlərə ÇAĞIRIŞ: Oğlan övladlarınızı sünnət etdirməyin!
  • 
  • Xalq artisti Aygün Səmədzadəyə vəzifə verildi
    Xalq artisti Aygün Səmədzadəyə vəzifə verildi
  • 
  • SADIKOVUN DAHA BİR KORRUPSİYA ƏMƏLİ İFŞA OLDU - Generaldan yeni etiraflar
    SADIKOVUN DAHA BİR KORRUPSİYA ƏMƏLİ İFŞA OLDU - Generaldan yeni etiraflar
  • 
  • Avroviziya-2025-in qalibi bu ölkə öldu
    Avroviziya-2025-in qalibi bu ölkə öldu
  • 
  • Telefonunuzu yatağınızın yanında şarj edirsinizsə, TƏHLÜKƏDƏSİNİZ
    Telefonunuzu yatağınızın yanında şarj edirsinizsə, TƏHLÜKƏDƏSİNİZ
  • 
  • Elşad Mirinin etiraz etdiyi sünnət görün uşaqlara necə FAYDALI İMİŞ - HƏKİMDƏN AÇIQLAMA
    Elşad Mirinin etiraz etdiyi sünnət görün uşaqlara necə FAYDALI İMİŞ - HƏKİMDƏN AÇIQLAMA
  • 
  • Mustafa Kamal Atatürkün doğum günüdür
    Mustafa Kamal Atatürkün doğum günüdür
  • 
  • Ağciyər xərçənginin gizli əlaməti - Barmaq uclarına diqqət yetirin
    Ağciyər xərçənginin gizli əlaməti - Barmaq uclarına diqqət yetirin
  • 
  • İsrail adlı iş adamı Bakını Qəzza zolağına çevirib: Arxasında kim durur?
    İsrail adlı iş adamı Bakını Qəzza zolağına çevirib: Arxasında kim durur?
  • 
  • Şahin Qurban: "Ay Bata -Batdı"
    Şahin Qurban: "Ay Bata -Batdı"
  • 
  • Tacikistanda Azərbaycan Mədəniyyəti Günləri çərçivəsində qala konsert keçirilib
    Tacikistanda Azərbaycan Mədəniyyəti Günləri çərçivəsində qala konsert keçirilib

Son xəbərlər :
  • Qazaxda dörd nəfərin öldüyü dəhşətli qəzanın SƏBƏBLƏRİ və FOTOLARI
  • Şamaxı və Xızıda zəlzələ oldu: xəsarət alan var?
  • AXCP üzvlərinə hökm oxundu
  • Post-patrul naryadlarının sayı artırılır: İcazə verilməyəcək!
  • Bakı–Qazax marşrutu üzrə sürətli qatarlarla sərnişin daşımalarına start verilir
  • 12 ölkənin vətəndaşlarının ABŞ-a girişi QADAĞAN EDİLDİ - SİYAHI
  • Qazaxda avtomobil divara çırpıldı - 4 nəfər öldü
  • Yanaraq ölən ailənin dəfnindən VİDEO
  • Həbsdə olan qardaşlarla bağlı qərar çıxarıldı
  • Mehdiabad gölündə balıqların kütləvi ölüm səbəbi… - Ekspert
  • Oturaq işdə çalışanları gözləyən yeni təhlükə...
  • İlham Əliyev Pezeşkianla danışdı
  • Millimiz Belarusa məğlub oldu
  • Pensiya alanlara MÜHÜM XƏBƏR
  • Qaz olmayacaq
  • "Amin Mərdəkanski"nin qardaşı uşaqları hakim qarşısında - QANLI DAVANIN TƏFƏRRÜATI
  • Araz Musayevdən ŞOK AÇIQLAMA
  • Prezident 1 sərəncam, 2 fərman imzaladı
  • Bakıda bu obyekt 6 aydır nə sökülür, nə bərpa edilir - Foto
  • Özünü iş adamı kimi qələmə verən Oqtay Əliyev sahibkarların cibinə və dövlətin büdcəsinə necə “girir”?
  • Ana səhifə
  • İqtisadi xəbərlər və təhlil
  • Siyasi analitik yazılar
  • Ölkə
  • Bölgə
  • Mədəniyyət
  • Şou-biznes
  • Dünya
  • Kriminal
  • Din
  • İdman
  • Tarix
  • Müsahibə
  • Hadisə
  • Sosial
  • Problem
  • Gündəm
  • Korrupsiya
  • Foto reportaj
  • Video müsahibə

Azərbaycan aşıq sənətinin tanınmış nümayəndəsi - sənət dühalarından biri Dərya Məhəmmədi tanıyaq

  • Tarix: 5-02-2024, 17:45

Bu gün Sizlərə uşaqlıq illərimin xatirələrində yaşayan hörmətli  el ağsaqqalı, Osman Sarıvəllinin və Səməd Vurğunun  Qazax  Müəllimlər Seminarıyasında  tələbə yoldaşı olmuş, Azərbaycan aşıq məktəbinin görkəmli nümayəndəsi - sənət dühalarından biri Dərya Məhəmməd haqqında  yazılmış məqalədən bəhs edəcəm. 


Məqalənin müəllifi filologiya elmləri doktoru Xatirə xanım Bəşirlidir.
____________//_________
"O, az tanınan, az təbliğ olunan, az xatırlanan aşıqdır”, bu sözlər aşığın qızı fəlsəfə doktoru, dosent Gülarə Qocayevaya məxsusdur. Gülarə xanım söylədi ki, “atam, o qədər sadə, təvazökar, şöhrət dalınca qaçmayan, özünü təbliğ etməyi ağlına sığışdıra bilməyən, ailəcanlı, bilikli bir insan idi”. Gülarə xanım, elə mərhum atası misallı, utancaqlıqla, çəkingənliklə, umu-küsü ilə əlavə etdi ki, bu əsas vermir ki, bizim günlərdə Dərya Məhəmməd xatırlanmasın, əsərləri kölgədə qalsın, anılmasın...
Aşıq Məhəmməd Dərya adını qazanana qədər ağır, məşəqqətli ömür sürmüşdür, qazaxlı Rəhim kişinin ailəsində erməni-türk hadisələrinin gərgin dönəmlərində 1905-ci ildə doğulmuşdur. Əsərlərinin birində:
Məhəmmədəm, Şıxlıdanam mən özüm,
Yaman deyil, yaxşılara var sözüm -
söyləmişdir.
Aşığın atası 1918-19-cu ildə yenidən alovlanan erməni-türk qırğınlarında amansızcasına qətlə yetirilib. Böyük bir ailənin dolanışığı, cavabdehliyi 14-15 yaşlarından gənc Məhəmmədin çiyninə düşür... Amma gəncin elmə, ürfana, işığa can atmasına heç nə mane ola bilmir. Əlifbanı,  İslam dininin  qayda-qanunlarını  Quran kitabını dərin  bilən, savadlı kənd müəllimi  Molla Bilaldan ( Bilal Əhmədov) öyrənir. Həmkəndlisi Osman Sarıvəlli ilə birlikdə şəriət dərslərini alır, dini biliklərə yiyələnir. Öyrənmək, dünyanı tanımaq və içində qaynayan istedadı onu Qori Müəllimlər Seminariyasına yönəldir, tələbə yoldaşları - Səməd Vurğun, Osman Sarıvəlli də  daxil olmaqla Azərbaycan mədəniyyətinin, ədəbiyyatının sonrakı yaradıcıları və daşıyıcıları olur. Seminariyadakı ab-hava, təhsil, yeni mədəniyyətlərlə tanışlıq, heç şübhəsiz Aşıq Məhəmmədin gələcək taleyini, sənətini, həyatını müəyyənləşdirir.
1928-ci ildən Məhəmməd aşıqlığa başlayır, həmkəndlisi Aşıq Səməddən aşıqlığın sirlərini öyrənir. Deyilənə görə, Aşıq Səmədin Məhəmmədin üzərində zəhməti böyük olmuşdur. Amma Məhəmməd Aşıq Sadıx Sultanovun yanında şəyirdlik etmişdir. Gəncin istedadı, aşıq havalarını gözəl mənimsəyib çalması, bədahətən söz demək bacarığı, ədəb-ərkanı Aşıq Sadıx Sultanovun diqqətini çəkmiş onu yanına dəvət etmişdir. Az keçmir Məhəmmədin istedadı, tez bir zamanda qazandığı uğur, bacarığı, biliyi, hərtərəfli təhsil görməsi müəlliminin çox xoşuna gəlir və Aşıq Sadıx Sultanov gəncə “Dərya” təxəllüsünü verir.
Dərya Məhəmməd əsasən Gəncə-Qazax, Borçalı ellərinə yığnaqlara, el şənliklərinə sıx-sıx dəvət alır, sevilir, püxtələşir. Məclislərdə görkəmli, sayılıb-seçilən aşıqlarla birlikdə ifalar edir, məclislər aparır. Deyilənə görə, bir sıra görkəmli aşıqlara müəllimlik də edir: Aşıq Kamandar, Aşıq Əlyar, Aşıq Rəşid, Aşıq Yaqub, Aşıq Cəlal və b. Məhz Dərya Məhəmmədin yetirmələri olmuşdur.
Övladlarının dediyinə görə və onu tanıyanların şahidliyi də sübut edir ki, Dərya Məhəmməd həm də gözəl dastan söyləyicisi kimi də şöhrətlənmişdir. Unikal hafizəsi şəyirdliyində qazandığı təcrübə məclislərdə uzun saatlarla dastan söyləməsinə meydan açarmış. Aşığın 40-dan artıq dastan bilməsi qeyd edilir. Övladlarının dediyinə görə, aşığın şəxsi arxivində (əski əlifba ilə yazılmış) yüzlərlə şeirlərinin əlyazmaları saxlanılır, onların çox az qismi çap olunub. Qızı Gülarə xanımın təqdim etdiyi atasının bir neçə şeri, bu nümunələri qismən də olsa məzmun, şəkil baxımından təhlil etməyə imkan verir.
Təbii ki, ağır keçən həyatı, atasını tez itirməsi, yeniyetməliyindən böyük külfətə başçılıq etməsi, yükü onun yaradıcılığından yan keçə bilməzdi. “Vallah yaşamağa qalmayıb güman” - deyən sənətkarın əsərlərinə hopub həmin ruh. Çətin, ağır ömür yollarında ona arxa-dayaq olan yaxşılıq, ədalət, mərifət, dost deyə bildiyi insanlar və bəlkə də əks qütbdə duran və daha ağır gələn həyatın gerçəklikləri, aşığı sanki tərki-silah edir, yazılarına giley-güzar səpir. Aşıq dünyanın nizamını saxlayan əbədi xeyir-şər mücadiləsində, həyatın daha çox “qara” olmasını, dost dediklərinin “yaman” çıxmasını şeirlərində çox kəskin etiraf edir. Sənətkar uzun-uzadı “umu-küsülərlə” dolayısı ilə yox, əksinə, birbaşa sözə əziyyət vermədən, rahat bir dillə, təsvirlə “dünya işləri”nə oxucunu hali edir:
Sağ sinəmdə şirin sözüm dağ olmuş,
Səhər könlüm bir virana bağ olmuş.
Yaman üz döndərib, dostum sağ olmuş,
Elə bil ki, sultan keçir, xan keçir.
Aşığın bu səpkili qoşmaları, gəraylıları tez bir zamanda adamı həmin ovqata, hadisəyə bənd edə bilir:
Yiğvalın yatması, ayılması var,
Mənimki yatıbdır, ayılmır daha.
Kəlmə var, qanana öz mənası var
Mərifət hesaba sayılmır daha...
Aşığın ustad yanında dərs alması ilə yanaşı, onun Qori Müəllimlər Seminariyasında dünyəvi elmləri öyrənməsi, həmkəndlisi Quran hafizi Molla Bilaldan şəriətin sirlərinə vaqif olması, yeri gəldikcə bu biliklərdən əsərlərində bəhrələnməsi diqqəti çəkir:
Xudam xəlq eyləyib şiri, aslanı,
Əli kimi pəhlivanı, deyərlər.
Dəryada balıqdan aldı xəracı,
Hökümdə İsgəndər hanı, deyərlər.
Və ya:
Varsa bu dünyada axıra qalan,
Dastan olub dildə bəxtiyar olan.
Sultan Süleymana əlini çalan,
Sənə də əlini çalacaq bir gün.
Sənətkarın qoşmalarında, qeyd etdiyimiz kimi, dünya, onun faniliyi mövzusuna sıx-sıx rast gəlinir. Dərya Məhəmməd həyatın gəldi-gedərliyini orijinal şəkildə, bir qədər də nikbin, “əbədi yola” hazır bir ovqatla belə ifadə edir.
Dərya Məhəmmədin irsindən nümunələrə dayanaraq, aşığın yaradıcılıq məramı, həyata baxışı, bədii düşüncə çevrəsi, təhsili, istedadının gücü, əsərlərinin dili haqqında bəzi mülahizələrə, qənaətlərə gəlmək mümkündür. Bizdə olan və bir neçəsini təqdim edəcəyimiz şeirlərinin imlasına toxunulmadı. Yeri gəlmişkən qeyd edim ki, Dərya Məhəmmədin irsi bəlli səbəblərdən bir əlifbadan digərlərinə transliterasiya edilərkən bir sıra təhriflərə məruz qalmışdır... Bununla belə, aşığın dili, söz leksikonu zəngindir, sadə olmaqla canlı danışıq dilinə çox yaxındır. Bu irs yaxşı mənada bədii simvollarla - tarixi hadisələr, şəxsiyyətlər, ədəbi keçmiş, klassiklər, dini hadisələr, islam üləmaları və dünya haqqında biliklərilə - “yüklüdür”. Amma bu detal, aşığın şeir dilini ağırlaşdırmamış, tam əksinə, onun dilini bədiiləşdirmiş, ona “qıvraqlıq” vermişdir. Aşıq “sadə dillə” ən mürəkkəb mətləbləri dünya, tarix, əxlaq, dost, “o dünya”, “tarixi şəxsiyyətlər” - bədiiləşdirmək gücündədir. Heç şübhəsiz, Dərya Məhəmmədin yazı texnikasının cilasına onun ustad görməsi, dünyəvi-dini elmlərlə tanışlığı, təhsil alması mühüm təsir etmişdir. Digər tərəfdən, aşığın doğulub, formalaşdığı ədəbi aşıq mühiti - apardığı el yığnaqları, böyük ustadlarla təmasda bulunması, dostluq etməsi məhz Məhəmmədi, Dərya Məhəmməd etmişdir.
Beləliklə, Gəncəbasar aşıq mühitinin yetirməsi  Dərya Məhəmməd ustad-şəyird məktəbini keçmiş, özünəməxsus dili, dünyagörüşü, təhsili, əsərlərinin məxsusi ruh və koloriti olan aşıqlarımızdandır. O, yaradıcı aşıq olmaqla yanaşı, ifaçı sənətkar kimi də şöhrətlənmişdir. Saz havalarını, dastanlarımızı bilən, məclislərdə söyləyən məharəti ilə bahəm, özü də aşıq şerinin müxtəlif şəkillərində əsərlər  yaratmışdır.
Aşıq Dərya Məhəmməd 1984- cü ilin iyun ayının 15- də Qazax rayonun İkinci Şıxlı kəndində  vəfat  etmişdir.
Xatirə BƏŞİRLİ
filologiya elmləri doktoru
Ədəbiyyat qəzeti.- 2014- cü il
Qeyd: Aşıq Dərya Məhəmmədin irsini onun nəticəsi Məhəmməd  Qocayev davam etdirir.

Oxunub: 1 123
Xəbəri paylaş
  • Facebook
  • Twitter
  • Whatsapp
  • Telegram
Paylaş:

  • Reklam

  • Xəbər lenti

    Dünən, 23:39 | Qazaxda dörd nəfərin öldüyü dəhşətli qəzanın SƏBƏBLƏRİ və FOTOLARI
    Dünən, 17:40 | Şamaxı və Xızıda zəlzələ oldu: xəsarət alan var?
    Dünən, 17:38 | AXCP üzvlərinə hökm oxundu
    Dünən, 17:07 | Post-patrul naryadlarının sayı artırılır: İcazə verilməyəcək!
    Dünən, 16:00 | Bakı–Qazax marşrutu üzrə sürətli qatarlarla sərnişin daşımalarına start verilir
    Dünən, 09:00 | 12 ölkənin vətəndaşlarının ABŞ-a girişi QADAĞAN EDİLDİ - SİYAHI
    Dünən, 08:59 | Qazaxda avtomobil divara çırpıldı - 4 nəfər öldü
    Dünən, 08:55 | Yanaraq ölən ailənin dəfnindən VİDEO
    Dünən, 08:50 | Həbsdə olan qardaşlarla bağlı qərar çıxarıldı
    Dünən, 08:49 | Mehdiabad gölündə balıqların kütləvi ölüm səbəbi… - Ekspert
    Dünən, 08:36 | Oturaq işdə çalışanları gözləyən yeni təhlükə...
    4-06-2025, 22:32 | İlham Əliyev Pezeşkianla danışdı
    4-06-2025, 22:29 | Millimiz Belarusa məğlub oldu
    4-06-2025, 22:08 | Pensiya alanlara MÜHÜM XƏBƏR
    4-06-2025, 22:06 | Qaz olmayacaq
    4-06-2025, 22:04 | "Amin Mərdəkanski"nin qardaşı uşaqları hakim qarşısında - QANLI DAVANIN TƏFƏRRÜATI
    4-06-2025, 22:02 | Araz Musayevdən ŞOK AÇIQLAMA
    4-06-2025, 14:17 | Prezident 1 sərəncam, 2 fərman imzaladı
    4-06-2025, 12:40 | Bakıda bu obyekt 6 aydır nə sökülür, nə bərpa edilir - Foto
    4-06-2025, 12:37 | Özünü iş adamı kimi qələmə verən Oqtay Əliyev sahibkarların cibinə və dövlətin büdcəsinə necə “girir”?
    4-06-2025, 09:24 | Bu şəxslərin maaşı bir ayda 240 manatdan çox artıb
    4-06-2025, 09:18 | Millət vəkili Səməd Seyidov və icra başçısı Rəcəb Babaşov səhiyyə işçiləri ilə görüşüb
    4-06-2025, 09:13 | AZ ÖMÜR, YÜKSƏK PENSİYA YAŞI... – Və ya Azərbaycanda 65 yaşdan sonra həyat...
    4-06-2025, 09:06 | “Azercell” son günlərdə abunəçilər arasında yaranmış narazılıqla bağlı məsələyə aydınlıq gətirdi
    4-06-2025, 08:46 | Rəşid Rəhimlə intim münasibətdə olmaq istədiyi üçün öldürülübmüş - Qətl baş verən evdən GÖRÜNTÜLƏR
    4-06-2025, 08:45 | Bakıda 320 manata satılan ətirli şamlar: Lüks, yoxsa sağlamlığa təhlükə? - VİDEO
    4-06-2025, 08:41 | Azərbaycanın Əməkdar jurnalisti vəfat etdi
    4-06-2025, 08:39 | Araz Musayevin vəziyyəti AĞIRLAŞDI
    4-06-2025, 08:36 | Sabirabaddakı DƏHŞƏTLİ YANĞINDA meyiti tapılan dörd nəfər bir ailənin üzvləridir - ADLAR
    4-06-2025, 08:19 | Jurnalistlərimizin minaya düşərək şəhid olmasından 4 il ötür
    4-06-2025, 08:17 | Beyni zombiləşdirən qidalar...
    4-06-2025, 08:16 | Rusiya və Ukraynanın taktikası: Kim geri çəkiləcək?
    3-06-2025, 19:25 | İyunun bu günləri ilə bağlı XƏBƏRDARLIQ - TƏHLÜKƏLİ olacaq
    3-06-2025, 19:23 | Rahid Ələkbərli vəzifəsindən azad edildi - SƏRƏNCAM
    3-06-2025, 19:21 | Bakıda məşhur restoranlar cərimələndi
    3-06-2025, 17:25 | “Azercell” boykot edildi: “Simurq quşu saxlayın, xəbərləşmək üçün üç tel yandırın...”
    3-06-2025, 17:21 | Qaz kəsiləcək
    3-06-2025, 16:20 | Pensiyaçıların başına oyun açan Hüseynxan həbs edildi
    3-06-2025, 16:18 | Attestatla bağlı heç bir ödəniş tələb edilə bilməz - RƏSMİ
    3-06-2025, 16:14 | DTX-nin əməliyyatı ilə həbs olunmuş hakerə hökm oxundu
    3-06-2025, 10:45 | Albina Zahiri Dubayda iş birliyi quracaq
    3-06-2025, 10:42 | “Ara həkimi”nin səhv müdaxiləsi nəticəsində ölüm təhlükəsi yaşayan 16 yaşlı pasiyentin həyatı xilas edildi - FOTO
    2-06-2025, 14:26 | Fransa Ermənistan-Azərbaycan sərhədində Fəxri Konsulluq açdı
    2-06-2025, 14:11 | Ərdoğan: Türkiyə ilə Azərbaycan arasında təbii qaz üzrə yeni layihələr üçün böyük potensial var
    2-06-2025, 14:09 | Veysəloğlu Şirkətlər Qrupundan Qarabağ Universitetinə təhsil dəstəyi – 50 tələbəyə təqaüd ayrıldı
    2-06-2025, 13:31 | "Rahat Market" cərimələndi - Məhsul qiymətindən baha satılıb
    2-06-2025, 12:33 | Şiraz neftayırma zavodunda qaz sızması: ölənlər var
    2-06-2025, 12:30 | Prezident “Bakı Enerji Həftəsi”nin iştirakçılarına müraciət ünvanladı
    2-06-2025, 12:27 | "Zeytun" apteklərinə dərmanı baha satdığına görə protokol tərtib edildi
    2-06-2025, 12:10 | Gəncədə sələmə pul verən ailənin evinə silahlı basqın – TƏFƏRRÜAT
    Davamı
Ana səhifə Haqqımızda Bizimlə əlaqə
  • Copyright © 2014 Mediaxeberleri.az
    Təsisçi və baş redaktor: Ələddin Kəsəmənli
    Ünvan: Ağstafa rayonu, Qıraq Kəsəmən kəndi
    Bizimlə Əlaqə: +994 55 629 38 32, +994 50 247 08 99
    E-mail: mediaxeberleri.az@gmail.com
  • Created Web Media
    Məlumat internet səhifələrində istifadə edildikdə müvafiq
    keçidin qoyulması, saytımıza istinad mütləqdir.