Mediaxeberleri.az
    
  • “QIRMIZISAQQALLAR ŞURASI”... - Ağsaqqallar Şurası rəhbərliyinin İmişlidəki tədbirdən xəbəri olubmu? + VİDEO
    “QIRMIZISAQQALLAR ŞURASI”... - Ağsaqqallar Şurası rəhbərliyinin İmişlidəki tədbirdən xəbəri olubmu? + VİDEO
  • 
  • Tanınmış ilahiyyatçıdan valideynlərə ÇAĞIRIŞ: Oğlan övladlarınızı sünnət etdirməyin!
    Tanınmış ilahiyyatçıdan valideynlərə ÇAĞIRIŞ: Oğlan övladlarınızı sünnət etdirməyin!
  • 
  • Xalq artisti Aygün Səmədzadəyə vəzifə verildi
    Xalq artisti Aygün Səmədzadəyə vəzifə verildi
  • 
  • SADIKOVUN DAHA BİR KORRUPSİYA ƏMƏLİ İFŞA OLDU - Generaldan yeni etiraflar
    SADIKOVUN DAHA BİR KORRUPSİYA ƏMƏLİ İFŞA OLDU - Generaldan yeni etiraflar
  • 
  • Avroviziya-2025-in qalibi bu ölkə öldu
    Avroviziya-2025-in qalibi bu ölkə öldu
  • 
  • Telefonunuzu yatağınızın yanında şarj edirsinizsə, TƏHLÜKƏDƏSİNİZ
    Telefonunuzu yatağınızın yanında şarj edirsinizsə, TƏHLÜKƏDƏSİNİZ
  • 
  • Elşad Mirinin etiraz etdiyi sünnət görün uşaqlara necə FAYDALI İMİŞ - HƏKİMDƏN AÇIQLAMA
    Elşad Mirinin etiraz etdiyi sünnət görün uşaqlara necə FAYDALI İMİŞ - HƏKİMDƏN AÇIQLAMA
  • 
  • Mustafa Kamal Atatürkün doğum günüdür
    Mustafa Kamal Atatürkün doğum günüdür
  • 
  • Ağciyər xərçənginin gizli əlaməti - Barmaq uclarına diqqət yetirin
    Ağciyər xərçənginin gizli əlaməti - Barmaq uclarına diqqət yetirin
  • 
  • İsrail adlı iş adamı Bakını Qəzza zolağına çevirib: Arxasında kim durur?
    İsrail adlı iş adamı Bakını Qəzza zolağına çevirib: Arxasında kim durur?
  • 
  • Şahin Qurban: "Ay Bata -Batdı"
    Şahin Qurban: "Ay Bata -Batdı"
  • 
  • Tacikistanda Azərbaycan Mədəniyyəti Günləri çərçivəsində qala konsert keçirilib
    Tacikistanda Azərbaycan Mədəniyyəti Günləri çərçivəsində qala konsert keçirilib
  • 
  • GENERAL MEHDİYEV - GÖMRÜKDƏN BİZNESƏ... - DGK-nın keçmiş şefi necə “uğurlu biznesmen” oldu? + VİDEO
    GENERAL MEHDİYEV - GÖMRÜKDƏN BİZNESƏ... - DGK-nın keçmiş şefi necə “uğurlu biznesmen” oldu? + VİDEO
  • 
  • Elgünü döyüb öldürüblər: hadisədən bir gün əvvəl... - Anası
    Elgünü döyüb öldürüblər: hadisədən bir gün əvvəl... - Anası
  • 
  • Rüşvət alan 19 vəzifəli şəxsdən xəbər var
    Rüşvət alan 19 vəzifəli şəxsdən xəbər var
  • 
  • Azərbaycanda ilk: Tenderyard.com - Yeni internet platforma-marketpleys istifadəyə verildi
    Azərbaycanda ilk: Tenderyard.com - Yeni internet platforma-marketpleys istifadəyə verildi
  • 
  • “Mənə deyirdilər, özünü elə dartırsan ki...” -Aktyor Rəşad Səfərovla MÜSAHİBƏ
    “Mənə deyirdilər, özünü elə dartırsan ki...” -Aktyor Rəşad Səfərovla MÜSAHİBƏ
  • 
  • Bu il Məhərrəm ayı nə vaxt başlayır? – FOTO
    Bu il Məhərrəm ayı nə vaxt başlayır? – FOTO
  • 
  • Üçüncü zəvvar qrupu nə vaxt Həcc ziyarətinə yola düşür?
    Üçüncü zəvvar qrupu nə vaxt Həcc ziyarətinə yola düşür?
  • 
  • Cavid İsmayılzadənin əziz xatirəsinə: "Bircə sən qayıtmadın..."
    Cavid İsmayılzadənin əziz xatirəsinə: "Bircə sən qayıtmadın..."
  • 
  • LAÇINDAN VERİLƏCƏK SADƏ, LAKİN GÜCLÜ MESAJ! - Və ya strateji güc nümayişi
    LAÇINDAN VERİLƏCƏK SADƏ, LAKİN GÜCLÜ MESAJ! - Və ya strateji güc nümayişi

Son xəbərlər :
  • İran İsrailə raket hücumuna başladı
  • Son zənglə bağlı bir daha XƏBƏRDARLIQ
  • İran-İsrail savaşı ilə bağlı QORXUNC SSENARİ – Bu ölkələr də münaqişəyə daxil ola BİLƏR
  • SEPAH-ın yeni rəisi: "İsrail üçün cəhənnəm qapılarını açacağıq"
  • Bu şəxslər quru yolla İrandan Azərbaycana gətiriləcək
  • İsrail İranın bu şəhərlərini də bombalayıb - 78 nəfər həlak olub, 329 nəfər yaralanıb
  • ABŞ İrana zərbə endirilməsinə razılıq verib? - Məşhur nəşr İsrailin "yaşıl siqnal" almasından yazdı
  • Ləğv edilmiş reyslərə görə Azərbaycan vətəndaşları İrəvanda, Ermənistan vətəndaşları isə Bakıda aeroportda qalmalı olub
  • Prezidentin köməkçisi: Etnik azərbaycanlıların İrana agent kimi yerləşdirilməsi iddiaları absurddur
  • Bakı-Naxçıvan-Bakı avtobus reysləri fəaliyyətini dayandırıb
  • Ağstafada 15 İyun Milli Qurtuluş Günü münasibəti ilə “Ulu Öndər Heydər Əliyevin xilaskarlıq missiyası” adlı ümumrayon bayram tədbiri keçirilib
  • Qazaxda 15 İyun - Milli Qurtuluş Gününə həsr edilmiş “Qurtuluşun əbədi müəllifi” adlı tədbir keçirilib
  • Şəhid və müharibədə yaralananların ailə üzvləri üçün peşə təlimləri
  • AZAL bu reysləri ləğv etdi - YENİLƏNDİ
  • Həqiqi hərbi xidmətlə bağlı FƏRMAN
  • Şənbə günü hava necə olacaq?
  • XƏBƏRDARLIQ: Sabahadək...
  • Sertifikasiya imtahanından keçməyən həkimlərin və əczaçıların maaşı 6 ay saxlanılacaq
  • Tibb işçiləri bu halda 9000 manatadək cərimə ediləcək
  • İsrail İranın hərbi texnikalarını belə vurdu - Video
  • Ana səhifə
  • İqtisadi xəbərlər və təhlil
  • Siyasi analitik yazılar
  • Ölkə
  • Bölgə
  • Mədəniyyət
  • Şou-biznes
  • Dünya
  • Kriminal
  • Din
  • İdman
  • Tarix
  • Müsahibə
  • Hadisə
  • Sosial
  • Problem
  • Gündəm
  • Korrupsiya
  • Foto reportaj
  • Video müsahibə

Nizami Cəfərov: "Vopşe", "tak çto", "znaçit" kimi sözləri dilimizin lüğətinə daxil etməliyik"

  • Tarix: 17-05-2025, 14:42

"Kənd təsərrüfatına, biologiyaya aid o qədər sözlərimiz var ki, onları sadə vətəndaşlar bilmirlər. Halbuki, bu sözlərin böyük hissəsi xalq dilindən gəlib".

Mediaxeberleri.Az Azərbaycanda Atatürk Mərkəzinin direktoru, akademik Nizami Cəfərovun Teleqraf.com-a verdiyi müsahibəsini təqdim edir:

- Nizami müəllim, Azərbaycan dili müasir çağırışlar, süni intellektin və digər kommunikasiya imkanlarının artdığı dövrdə özünü necə göstərir? Söz ehtiyatları indiki dövrdə nə dərəcədə effektiv formada tətbiq edilir?

- Azərbaycan dilində sözlərin sayı müxtəlif parametrlərlə ölçülür. Bu mənada əslində süni intellekt dilin bütün imkanlarına yiyələnmək deməkdir. Burada ilk növbədə ən böyük vəzifələrdən biri tərcümədir. Tərcümə dilin leksik, frazeoloji, üslubi imkanlarını oyadır. Dünyanın müxtəlif dillərində, xüsusilə də ingilis dilində mövcud olan bütün sözlərin, ifadələrin qarşılığı internet məkanına yerləşdirilməlidir ki, ingilis dilli mətn də normal şəkildə tərcümə olunsun. Ona görə də dillərin qarşılaşdırılması Azərbaycan dilində heç vaxt yadımıza düşməyən sözləri, ifadələri belə oyadır. Bu, daha çox adi danışıqda, yazıda istifadə etmədiyimiz sözlərə aiddir. Dilimizdə xeyli sözlər var ki, ehtiyac olarsa, onlar istənilən vaxtı mətnə gətirilə bilər.

- Yəni, hələ də istifadə etmədiyimiz söz ehtiyatlarımız var deyirsiniz…

- Azərbaycan dilinin tərkibində heç də çox vaxt istifadə etmədiyimiz zəngin elmi, intellektual qat var. Bu, bütün elmlərə aid olan sözlərdir ki, ancaq terminoloji lüğətlərə düşür. O da düşsə... Söhbət Azərbaycan dilinin terminoloji lüğətindən gedir. Məsələn, kənd təsərrüfatına, biologiyaya aid o qədər sözlərimiz var ki, onları sadə vətəndaşlar bilmirlər. Halbuki, bu sözlərin böyük hissəsi xalq dilindən gəlib. Bunu ancaq o sahənin mütəxəssisləri bilirlər. Misal olaraq, biologiya elminin çoxlu sahələri üzrə mütəxəssislərin hər biri öz sahəsinin leksikonunu mənimsəyib. Bu cür hallar bütün elmlərə aiddir. Ona görə də bu sözlər daim sanki pərdə arxasında qalır.

- Söz ehtiyatları nə vaxt daha çox köməyimizə çatır?

- Dillər qarşılaşanda, buna ehtiyac olanda, o sözlər istər-istəməz ortaya çıxır. Azərbaycan dilində olan bütün sözlər ifadələr, eyni sözün müxtəlif mənaları, yəni, omonimlik və s. hesablansa, yarım milyona qədər söz var. Dilimizdə işlənən bütün sözlərin lüğətini hazırlasaq, bunun say həcmi yarım milyondan çox olacaq. Onun da 120-130 minə qədərini bir insan özündə güc tapsa, bir lüğətdə ümumiləşdirə bilər. Yəni, az-çox peşəkar insan kitablardan mətbuatdan, istifadə edib, Azərbaycan dilinin mükəmməl orfoqrafiya lüğətini yaratmaq istəsə, həmin sözlərdən istifadə edə biləcək.

- İndiki halda lüğətlərdə niyə az sözdən istifadə olunur?

- Ona görə ki, hər lüğətin öz funksiyası var. Üzərində ən çox işlədiyimiz və sözlərin sayını qəbul etdiyimiz, mülahizə yürütdüyümüz "Orfoqrafiya lüğəti" mövcuddur. Amma "Orfoqrafiya lüğəti"nin tərtibində çox ciddi problemlər var. Çünki "Orfoqrafiya lüğəti"ni tərtib edənlər prinsip etibarı ilə söz anlayışını dəqiqləşdirmirlər. Amma son vaxtlar Afaq Məsudun təşəbbüsü ilə ləğv edilmiş Tərcümə Mərkəzinin hazırladığı "Orfoqrafiya lüğəti" üzərində ciddi elmi tədqiqat aparılmışdı. Məhz bu lüğətdən aydın oldu ki, Azərbaycanda "Orfoqrafiya lüğəti"nə düşməli olan sözlərin sayı 80 minə qədərdir. Bu qədər sözün yazılışını bir azərbaycanlı bilirsə, o sözlərdən törəyən yarım milyondan artıq sözün də yazılışını biləcək.

- Yəni dilimizin lüğət tərkibində "söz azdır" arqumenti çox zəifdir deyirsiniz...

- "Azərbaycan dilinin lüğət tərkibində sözlərin sayı azdır" və yaxud "biz bu sözləri bilmirik" kimi düşüncələrlə məsələyə yanaşmaq düzgün deyil. Lüğət tərkibinin hər bir insanın təsəvvüründə, təxəyyülündə, istifadəsində, ünsiyyətində vəziyyəti fərqlidir. Ümumiyyətlə dilin potensialında vəziyyəti tamam başqadır. Bu, dünyanın inkişaf etmiş bütün dillərində belədir. İngilis, fransız, alman dillərində də bu tendensiya mövcuddur.

- Türk dilləri içərisində ən çox lüğət tərkibi tədqiq olunan dil hansıdır?

- Bu, Türkiyə türkcəsidir. Onlarda da sözlərin sayı təxminən bizdəki qədərdir. Yəni, onlarda da sözləri topladıqda yarım milyonu keçir.

- Ən çox söz ehtiyatına malik dil hansıdır?

- İngilis dilində sözlərin sayı daha çoxdur. Bunun da səbəbləri var. Çünki ingilis dilinin məşhur lüğətlərində, ingilis dilli mətbuatda gedən bir ərəb, türk, fars sözünə rast gəlirlərsə və hələ də populyar deyilsə, onu da lüğətə daxil edirlər. Bir dəfə işlənən sözü belə lüğətə salırlar. Onun ingilis dilində ekzotikası, koloriti varsa, dərhal lüğətə daxil edilir.

- Azərbaycan dilində söz yaratmaq potensialı nə qədər böyükdür?

- Biz gərək dilimizdə, xüsusən də danışıqda təsadüfən işlədilən rus sözlərini də, məsələn, "vopşe", "tak çto", "znaçit" kimi sözləri də dilimizin lüğətinə daxil edək. Çünki bu sözlər artıq bizim leksikonumuzda var. Eyni zamanda mətbuatı vərəqləyib görsək ki, orada hələ də yayqın olmayan bir ingilis, fransız, ərəb, İndoneziya, hind sözü varsa, onu da lüğətə daxil edə bilərik. Məhz bu cür dildə sözlərin sayını artırmaq olur. Bir var əsas lüğət fondu, dilin lüğət tərkibi, bir də var ki, dilin lüğət tərkibində ehtimal olunan biləcək söz yaradıcılığı prosesləri. Çünki biz hər gün söz yarada bilirik. Dəmirçi sözü varsa, sabah, taxtaçı sözü də ola bilər. Yəni, bu potensialı da nəzərə almaq lazımdır.


Oxunub: 1 170
Xəbəri paylaş
  • Facebook
  • Twitter
  • Whatsapp
  • Telegram
Paylaş:

  • Reklam

  • Xəbər lenti

    Dünən, 22:21 | İran İsrailə raket hücumuna başladı
    Dünən, 21:52 | Son zənglə bağlı bir daha XƏBƏRDARLIQ
    Dünən, 21:21 | İran-İsrail savaşı ilə bağlı QORXUNC SSENARİ – Bu ölkələr də münaqişəyə daxil ola BİLƏR
    Dünən, 21:07 | SEPAH-ın yeni rəisi: "İsrail üçün cəhənnəm qapılarını açacağıq"
    Dünən, 21:00 | Bu şəxslər quru yolla İrandan Azərbaycana gətiriləcək
    Dünən, 20:48 | İsrail İranın bu şəhərlərini də bombalayıb - 78 nəfər həlak olub, 329 nəfər yaralanıb
    Dünən, 20:35 | ABŞ İrana zərbə endirilməsinə razılıq verib? - Məşhur nəşr İsrailin "yaşıl siqnal" almasından yazdı
    Dünən, 20:27 | Ləğv edilmiş reyslərə görə Azərbaycan vətəndaşları İrəvanda, Ermənistan vətəndaşları isə Bakıda aeroportda qalmalı olub
    Dünən, 20:24 | Prezidentin köməkçisi: Etnik azərbaycanlıların İrana agent kimi yerləşdirilməsi iddiaları absurddur
    Dünən, 20:20 | Bakı-Naxçıvan-Bakı avtobus reysləri fəaliyyətini dayandırıb
    Dünən, 16:38 | Ağstafada 15 İyun Milli Qurtuluş Günü münasibəti ilə “Ulu Öndər Heydər Əliyevin xilaskarlıq missiyası” adlı ümumrayon bayram tədbiri keçirilib
    Dünən, 16:03 | Qazaxda 15 İyun - Milli Qurtuluş Gününə həsr edilmiş “Qurtuluşun əbədi müəllifi” adlı tədbir keçirilib
    Dünən, 16:02 | Şəhid və müharibədə yaralananların ailə üzvləri üçün peşə təlimləri
    Dünən, 16:00 | AZAL bu reysləri ləğv etdi - YENİLƏNDİ
    Dünən, 14:42 | Həqiqi hərbi xidmətlə bağlı FƏRMAN
    Dünən, 14:40 | Şənbə günü hava necə olacaq?
    Dünən, 12:47 | XƏBƏRDARLIQ: Sabahadək...
    Dünən, 12:38 | Sertifikasiya imtahanından keçməyən həkimlərin və əczaçıların maaşı 6 ay saxlanılacaq
    Dünən, 12:33 | Tibb işçiləri bu halda 9000 manatadək cərimə ediləcək
    Dünən, 12:30 | İsrail İranın hərbi texnikalarını belə vurdu - Video
    Dünən, 12:26 | İsrailin hücumu zamanı vətəndaşlarımız zərər çəkib?
    12-06-2025, 23:43 | Təhsil sahəsində çalışan müəllimlərin "65"illik yubileyi keçirildi * VIDEO
    12-06-2025, 19:22 | Tolik həbs olunacaq?
    12-06-2025, 19:11 | Fərid Qayıbov: "Cənub zonasında boks ənənələri var"
    12-06-2025, 19:00 | Bu rayonun bir sıra əraziləri QAZSIZ QALACAQ
    12-06-2025, 16:37 | Qazaxda “28 May – Konstitusiya və Suverenliyin Zəfəri” adlı tədbir keçirilib - FOTOLAR
    12-06-2025, 16:27 | Müəllimə hədiyyə: Sevgi simvolu, yoxsa rüşvət damğası?
    12-06-2025, 16:25 | Əldəqayırma traktor 6 nəfərin ölümünə səbəb oldu
    12-06-2025, 16:21 | DGK-nın sabiq şöbə rəisinə hökm oxundu
    12-06-2025, 16:18 | Ağstafada vətəndaşların növbəti səyyar qəbulu keçirildi
    12-06-2025, 16:13 | Əmək hüquqlarını pozan şirkət 20 min, vəzifəli şəxsi 3 min manat cərimələndi
    12-06-2025, 13:31 | Prezident Şahin Mustafayevlə bağlı sərəncam imzaladı
    11-06-2025, 22:51 | Sabiq gömrük generalından 30 milyonluq dələduzluq
    11-06-2025, 22:44 | İlahiyyatçı hansı "adət"i yıxıb sürüdü?: "İndi ölünün yanına "Mercedes" basdırmalıdırlar?!"
    11-06-2025, 22:40 | Qazaxda "Bizim Konstitusiya xalqın konstitusiyasıdır, hər bir vətəndaşının konstitusiyasıdır" adlı dəyirmi masa keçirildı
    11-06-2025, 18:58 | Qazax böyük bir tikinti meydançasını xatırladır
    11-06-2025, 18:50 | Qazax - Tovuz regionu üzrə şagirdlər ən çox bu universitetləri SEÇİR
    11-06-2025, 18:48 | Bu instituta yeni direktor təyin olunub
    11-06-2025, 15:20 | İcra başçısı vətəndaşların təklif və müraciətlərini qəbul edib
    10-06-2025, 21:46 | Yenə iş olmayacaq - 3 gün
    10-06-2025, 21:10 | Qazaxda "Insan alveri və insan hüquqlarının istismarına mübarizə aparaq " mövzusunda tədbir keçirilldı
    10-06-2025, 19:10 | Yenə iş olmayacaq - 3 gün
    10-06-2025, 19:06 | “Saxta xəbər və dezinformasiyaya qarşı mübarizədə jurnalistikanın gücü” mövzusunda təlim keçirildi
    10-06-2025, 18:37 | DİM imtahan nəticələrini açıqladı
    10-06-2025, 18:15 | XII Ümumrespublika yarışlarının zona birinciliyi keçirildi
    10-06-2025, 18:13 | "Oğlunu həbsdən azad edəcəyik" deyib, 22 minini mənimsədi
    10-06-2025, 15:34 | Elektrik enerjisi ilə də bağlı sabit aylıq tarif tətbiq ediləcək
    10-06-2025, 15:21 | "Azercell"in qiymət artımına RƏSMİ REAKSİYA
    10-06-2025, 15:17 | Qazla əlaqədar yeni sabit aylıq tarif olacaq
    10-06-2025, 14:23 | Bakıda dəhşət: gənc qız küçənin ortasında 61 yaşlı kişini öldürdü
    Davamı
Ana səhifə Haqqımızda Bizimlə əlaqə
  • Copyright © 2014 Mediaxeberleri.az
    Təsisçi və baş redaktor: Ələddin Kəsəmənli
    Ünvan: Ağstafa rayonu, Qıraq Kəsəmən kəndi
    Bizimlə Əlaqə: +994 55 629 38 32, +994 50 247 08 99
    E-mail: mediaxeberleri.az@gmail.com
  • Created Web Media
    Məlumat internet səhifələrində istifadə edildikdə müvafiq
    keçidin qoyulması, saytımıza istinad mütləqdir.